OPIEKA LOGOPEDYCZNA

Rozwój mowy dziecka możemy podzielić na cztery okresy:

1. Okres melodii – trwa od urodzenia do 1 roku życia. Początkowo dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku. W 2 – 3 miesiącu życia dziecko głuży, jest to oznaką jego dobrego samopoczucia. Około 6 miesiąca życia dziecko zaczyna gaworzyć, czyli powtarzać dźwięki zasłyszane z otoczenia. Około 1 roku życia pojawiają się pierwsze wypowiadane słowa takie jak: mama, tata, baba, lala. W słowniku dziecka możemy już zaobserwować samogłoski a, o, u, e, y, i oraz spółgłoski m, p, b, t, d.
2. Okres wyrazu – przypada na drugi rok życia dziecka. Maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć (mówimy wtedy o słowniku biernym). W okresie tym obok istniejących już samogłosek w mowie dziecka doskonali się artykulacja spółgłosek: m, p, b, t, d, n, k, ś, ć czasem ź, dź. Pozostałe głoski zastępowane są łatwiejszymi o zbliżonym miejscu artykulacji.
3. Okres zdania – przypada między drugim a trzecim rokiem życia. Jest to czas budowania zdań. Początkowo są to zdania proste, złożone z dwóch lub trzech wyrazów i stopniowo przechodzą w wypowiedzi dłuższe, cztero – pięcio wyrazowe. W tym okresie dziecko wypowiada już prawidłowo spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l oraz samogłoski ustne a, o, u, e, y, i, a czasem nosowe: ą, ę. Pod koniec tego okresu pojawia się s, z, c, dz, które wcześniej były zastępowane przez ś, ź, ć, dź. Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, ze względu na małą sprawność narządów artykulacyjnych. Zwłaszcza w trudniejszych zestawieniach, bywają zastępowane głoskami łatwiejszymi o zbliżonym miejscu artykulacji.
4. Okres swoistej mowy dziecięcej – przypada na okres przedszkolny, a więc między trzecim a siódmym rokiem życia. W dalszym ciągu wzbogacany jest zasób słownictwa, rozwijana umiejętność budowania zdań złożonych, następuje dalszy rozwój artykulacyjny.
Dziecko 3-letnie: powinno już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe, spółgłoski: p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, d, n, l, ł, j. W tym wieku pojawiają się głoski s, z, c, dz. Chociaż dużo głosek umie już dziecko wypowiedzieć poprawnie w izolacji, w mowie potocznej zastępuje je łatwiejszymi.

Dziecko 4-letnie: powinno już wymawiać w mowie potocznej s, z, c, dz. Często między 4 a 5 rokiem życia pojawia się głoska r. Głoski sz, ż, cz, dż są zastępowane przez s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź.

Dziecko 5-letnie: powinno już wymawiać głoski sz, ż, cz, dż, chociaż w mowie potocznej mogą być jeszcze zamieniane na s, z, c, dz. Głoska r powinna być już wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym okresie. Duży odsetek dzieci 5-letnich nie wymawia jeszcze głosek najtrudniejszych: sz, ż, cz, dż oraz r. Jest to właściwy moment, aby wspomóc rozwój mowy poprzez ćwiczenia artykulacyjne.

Dziecko 6-letnie: powinno mieć już utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia. Jeśli rozwój mowy jest opóźniony należy niezwłocznie skontaktować się z logopedą.

Profilaktyka logopedyczna to kształtowanie prawidłowej mowy u dzieci od najwcześniejszego okresu ich życia, dbanie o właściwą stymulację w początkach rozwoju mowy, tak by nie dopuścić do jakichkolwiek zaburzeń w jej rozwoju. Te dzieci, które źle mówią, zwykle źle odtwarzają wyrazy w piśmie, maja problemy z właściwą komunikacją językową, a wadliwa wymowa staje się często źródłem kompleksów, niechęci do mówienia, a tym samym brakiem okazji do ćwiczenia umiejętności ładnego wypowiadania się. W rozwoju językowym dziecka niezmiernie ważne jest oddziaływanie wielu czynników, w szczególności należy podkreślić wpływ środowiska rodzinnego, przedszkola i pracy logopedy.

Podstawowym środowiskiem kształtowania mowy dziecka jest rodzina. Rozwój jej przebiega tu samorzutnie w związku z różnorakimi sytuacjami dnia powszedniego:

ubieraniem, rozbieraniem, myciem, jedzeniem, zabawą, zajęciami domowników itp.

Dziecko ma okazję o wszystko pytać na bieżąco i zwykle otrzymuje cierpliwą odpowiedź. Duży wpływ na zaburzenia mowy u dzieci mają także wady wymowy rodziców, które dziecko dziedziczy lub też nabywa od nich drogą naśladownictwa. Rodzice nie powinni przemawiać do dziecka pieszczotliwie, zniekształcając wyrazy. Mając taki wzór do naśladowania, dziecko zaczyna wymawiać głoski nieprawidłowo.

Pracę nad wymową dziecka rodzice powinni rozpocząć po konsultacji u logopedy i pod jego kierunkiem. Dzieci, które mają od początku zapewnioną właściwą opiekę wychowawczą i do których rodzice często zwracają się głośno i dużo do nich mówią, szybko i prawidłowo opanowują mowę. Między dzieckiem a rodzicami wytwarza się wzajemna więź komunikatywna, której podtrzymywanie i wzbogacanie jest jednym z podstawowych zadań rodziców. Gdy jej nie ma, nie można liczyć na to, że mowa się rozwinie i będzie w przyszłości spełniać swą rolę w codziennym życiu. Aby terapia logopedyczna odniosła efekt niezbędna jest ścisła współpraca rodziców z logopedą. Po każdorazowych ćwiczeniach w gabinecie logopedycznym przekazywane są wskazówki do pracy z dzieckiem w domu. W znacznej mierze od stosowania się do tych zaleceń zależne są rezultaty terapii logopedycznej. Rodzice mają za zadanie utrwalenie z dzieckiem opracowanego w gabinecie logopedycznym materiału, gdyż tylko wtedy, można przejść do następnego etapu ćwiczeń.

Pomoc logopedy może być przydatna także w przypadku, gdy dziecko:

• rodzi się przedwcześnie z objawami wcześniactwa,
• rozwija się wolno i nieharmonijnie,
• późno podnosi główkę, późno siada i późno chodzi,
• ma lub miało kłopoty ze ssaniem, połykaniem, gryzieniem, żuciem,
• nieprawidłowo reaguje lub wcale nie reaguje na dźwięki otoczenia,
• jest mało aktywne głosowo,
• oddycha przez usta,
• uporczywie ślini się (nie kontroluje wycieku śliny),
• ma nieprawidłowo zbudowane narządy mowy między innymi język, podniebienie,
• zbyt długo było karmione butelką i ssie smoczek (ponad 6, 9 miesiąc życia).